O martes 9 de xullo, o administrador apostólico da diocese de Tui-Vigo, Mons. Luís Quinteiro, participou na Asemblea Plenaria extraordinaria, convocada para a aprobación das Liñas de traballo das institucións da Igrexa católica en España; o Plan de Reparación Integral a menores e persoas equiparadas en dereitos, vítimas de abusos sexuais; e os Criterios orientadores para a reparación integral.
A sesión comezou esta mañá ás 10.00 presidida por Mons. Luís Argüello, presidente da CEE, e nela participaron 67 bispos. Dado o tema da orde do día, tamén participaron o P. Jesús Díaz Sariego OP, presidente da Conferencia Española de Relixiosos (CONFER), e o irmán Jesús Miguel Zamora FSC, secretario xeral.
Unha vez presentadas as liñas de traballo aos bispos da Plenaria, comezou un diálogo entre os asistentes con diversas achegas e propostas. Ao finalizar o diálogo, o documento coas Liñas de traballo, que inclúen o PRIVA, sometéronse a votación estes dous documentos xunto cun terceiro documento que se refire aos Criterios orientadores para a reparación integral para as vítimas de abusos sexuais a menores de idade ou adultos equiparados en dereito. Os tres documentos foron aprobados.
1.- Liñas de traballo das institucións da Igrexa católica en España
As cinco liñas de traballo expresan o que as institucións eclesiais xa están a realizar e indican os principios que orientan o traballo da Igrexa en diante. Son as seguintes:
Recoñecer e reparar. Nesta liña encádrase o recoñecemento e a reparación simbólica a través da adhesión ao acto público de recoñecemento ás vítimas; o recoñecemento e reparación das vítimas de abusos sexuais prescritos ou nos que o victimario faleceu; e o recoñecemento e reparación daqueles casos nos que a acción penal non prescribiu. Esta liña de traballo inclúe a elaboración do Plan de Reparación Integral aos menores e persoas equiparadas en dereitos, vítimas de abusos sexuais.
Atender ás vítimas e/ou sobreviventes. A proposta trata de asegurar a atención integral das vítimas e/ou sobreviventes en particular a través das Oficinas de Atención ás Vítimas.
Previr. Continuar a difusión nos centros educativos da Igrexa da “Guía para a prevención e reparación de abusos sexuais a menores en centros educativos” publicada por Escolas Católicas; e traballar na implantación nos centros da figura do coordinador de benestar e protección.
Formar e sensibilizar. Nesta liña búscase a formación dos profesionais en contacto con persoas menores de idade en materia de violencia sexual; e a sensibilización coa difusión das medidas de prevención e protocolos das institucións educativas da Igrexa.
Informar e investigar. Mediante a promoción de estudos sobre a prevalencia de violencia sexual na infancia e a adolescencia.
2.- Plan de Reparación Integral aos menores e persoas equiparadas en dereitos, vítimas de Abusos sexuais (PRIVA)
A realización dun Plan de Reparación ás Vítimas de abusos sexuais no ámbito da Igrexa católica foi aprobada pola Asemblea Plenaria do pasado mes de novembro en que se aprobou tamén a estrutura deste traballo. O Plan foi elaborado polo Servizo de Asesoramento das Oficinas, e nel traballaron de maneira conxunta a CEE e a CONFER, con diversas achegas do Secretariado para Asuntos Xurídicos da CEE e do órgano de Compliance da CEE.
O Plan foi definitivamente aprobado esta mañá xunto coas liñas de traballo das institucións da Igrexa católica en España e os criterios orientadores para a Reparación integral aos menores de idade ou persoas equiparadas, vítimas de abusos sexuais no seo da Igrexa católica.
A Igrexa católica en España promove a denuncia dos abusos ante as autoridades correspondentes, confiando á xustiza ordinaria o establecemento ordinario do marco de reparación oportuno. Pero cando o leito legal non é posible, pola prescrición legal do delito ou polo falecemento do victimario, a Igrexa sostén que toda vítima, tamén nestes casos, debe ser acollida, atendida e reparada de maneira integral. Esto é o que se atende desde o Plan de Reparación Integral para as Vítimas de Abusos sexuais no ámbito da Igrexa.
Para a súa execución, o Plan recolle a creación dun órgano que coordinará a resposta integral ás vítimas mediante un procedemento non xudicial. Este organismo tratará de verificar individualmente cada caso para ver a condición dos feitos e establecer o marco de reparación oportuno. A reparación parte do que a vítima solicita para a súa sanación, afecta ao victimario e á institución á que este pertencía e busca a reparación integral da vítima en todos os aspectos.
A CEE e a CONFER apoiarán subsidiariamente a reparación establecida de modo que ningunha vítima poida quedar sen a reparación correspondente establecida polo órgano de coordinación.
Principios que informan os eixos do PRIVA
O Plan de atención e reparación ás vítimas ten cinco eixos dos que se derivan as accións que seguen, referidas ao recoñecemento da vítima, a reparación e a prevención.
- A vítima no centro da reflexión e a acción da Igrexa. A procura da verdade e a realización da xustiza requiren centrar a mirada en quen foi vítimas directas ou indirectas de abusos. Débense crear as condicións para a súa acollida, escoita e atención. Débeselles ofrecer a tutela e a protección da Igrexa, e unha asistencia adecuada en todo o que puidesen necesitar.
- A procura da verdade e da xustiza, que se explicitan na investigación e o esclarecemento dos feitos, así como no axuizamento e determinación das responsabilidades xurídicas.
- Acción coordinada no que se refire ao tratamento dos abusos sexuais no seo da Igrexa, de maneira que as medidas adoptadas resulten similares e que a diversidade institucional non redunde en prexuízo das vítimas.
- Asumir os leitos de reparación, para que, tratando de dar unha resposta integral ao fenómeno dos abusos, non esquezamos a reparación económica, espiritual ou psicolóxica cando esta sexa necesaria.
- Evitar toda revitimización, polo que o traballo partirá da información que a vítima achegase xa, nas oficinas diocesanas, de congregacións ou do Defensor do Pobo.
No tratamento xurídico dos casos de abusos, seguirase establecer na Instrución da CEE sobre abusos sexuais, de abril de 2023.
Proposta de acción para a posta en marcha do PRIVA
O Plan prevé tres campos de acción: a vítima, a reparación e a prevención.
En relación á vítima, todas as dioceses e institutos de vida consagrada e outras institucións eclesiais crearon oficinas de acollida, atención e acompañamento ás vítimas de abusos na Igrexa. Nelas hase de procurar:
- Acoller ás vítimas e ofrecer servizos específicos como parte dunha asistencia integral.
- Prestar orientación e asistencia legal e mellorar a información ofrecida nos tribunais eclesiásticos.
- Dotar ás vítimas de recursos ou persoas que poidan acompañar e seguir os distintos procesos que queiran iniciar para poder sandar a súa situación.
- Contribuír a crear contornas seguras favorecendo que estes se desenvolvan en todos os ámbitos da Igrexa.
- Promover unha cultura de pleno rexeitamento cara aos abusos sexuais e crear mapas de riscos e de danos que poidan servir de orientación á hora de atender ás vítimas.
En relación á reparación, o compromiso que se adquire é:
- A asistencia debe ser integral, segundo a necesidade de cada un: pastoral e espiritual; médica, terapéutica, psicolóxica e social; e legal, xurídica e económica.
- Os vitimarios son os principais responsables da reparación. Subsidiariamente, a Igrexa ten unha responsabilidade moral de reparar, cando o agresor non poida facer fronte a iso.
- A reparación material pode ser: económica en forma de indemnización a partir dunha sentenza; económica en especie, en forma de prestación de servizos médicos ou terapéuticos; e económica en forma dineraria recoñecida e asumida voluntariamente pola Igrexa ao termo do procedemento establecido para o efecto.
- A Igrexa, por medio da CEE e a CONFER, debe arbitrar os medios para que se poida propiciar un resarcimiento dos danos certos e reais.
- En ámbito canónico, a prescrición ou o falecemento do vitimario non impedirá buscar a convicción acerca da certeza ou, polo menos, dun xuízo de verosimilitud.
En relación á prevención, proponse:
- Propoñer medidas e protocolos de actuación nas actividades con menores e persoas equiparadas en dereitos.
- Ofrecer formación inicial sobre o tema de abusos a menores ao comezo de cada curso pastoral nos diversos ámbitos da pastoral.
- Realizar desde a Igrexa un exame sobre as causas que desencadean o abuso e pautas e orientacións para a vida e misión da Igrexa.
- Procurar o tratamento aos vitimarios cos programas de intervención baseados na evidencia que se usan para outros abusadores por parte de profesionais da Psicoloxía.
Próximos pasos
Para a posta en marcha do PRIVA establecerase unha Comisión Asesora que terá como obxectivo avaliar cada caso de maneira singular para analizar os danos causados ás vítimas e definir as vías de reparación ás entidades que deban levalas a cabo.
Esa Comisión estará formada por dez persoas: catro expertos do ámbito médico forense, catro do ámbito xurídico e un representante da CEE e outro da CONFER. A Comisión poderá convocar a un representante das vítimas ou das asociacións que traballan con vítimas.
A Comisión recollerá toda a información xa elaborada polas persoas que atenderon a esa vítima, para non reconvertelas en vítimas. Con todos os datos, a Comisión ofrecerá un informe dos casos presentados, que se circunscriben a aqueles que non poden ser xulgados polo falecemento do vitimario ou pola prescrición do delito.
A Comisión, coa axuda da Vicesecretaría para Asuntos Económicos, elaborará un posible baremo ou sistema de valoración dos danos e prexuízos padecidos. Para iso teranse en conta os baremos propostos pola lei civil e os criterios orientadores doutras Conferencias episcopais da contorna.
Palabras de clausura do presidente da CEE, Mons. Luís Argüello
A Asemblea Plenaria extraordinaria finalizou con unha sesión de clausura na que o presidente da Conferencia Episcopal, Mons. Luís Argüello, sinalou que a aprobación destes documentos «supón unha chamada á conversión, á comuñón, do que recibimos do señor da cruz».
Mons. Argüello lembrou que nestes anos puxéronse en marcha case 300 oficinas nas dioceses e nas congregacións relixiosas. Moitas delas, precisou, deron o paso de ser tamén oficinas que acompañan na prevención, a formación e a reparación.
O presidente da CEE precisou que o PRIVA que se aprobou esta mañá «non significa o comezo deste traballo» porque, «xa levabamos tempo traballando». Pero «criamos conveniente dotarnos de criterios comúns». Tamén precisou que este Plan é subsidiario para «cando se acabaron as vías xudiciais».
A Igrexa, afirmou «mantén a porta aberta para escoitar ás vítimas». Con este Plan, queremos escoitalas e acompañalas. Ademais, pediu respecto á sociedade e ás administracións públicas porque a Igrexa en España «ten as súas regras de funcionamento».
«Non asinamos un decreto que obrigue”, precisou, senón “uns criterios de comuñón para que as persoas que crean que deben ser reparadas poidan acudir a cada diocese e cada congregación ou tamén acudir a unha comisión asesora para que lles axude».
O presidente sinalou que este compromiso «decidido de acompañar e reparar» brota da responsabilidade moral e da dor que «acollemos como propio».
Ademais, pediu perdón ás vítimas e respecto ao seu propio camiñar. «O que hoxe aprobamos – concluíu- non supuxo o comezo do traballo da Igrexa en España á hora de abordar a problemática das vítimas de abusos, pero tampouco é o final». A Igrexa «ten as portas abertas para acoller a quen queira vir á nosa casa. A resposta da Igrexa quere ir máis aló do que a legalidade nos pide».
Palabras do presidente da CONFER, Jesús Díaz Sariego, OP
Tras unhas palabras de agradecemento do Nuncio, o presidente da CONFER, Jesús Díaz Sariego, OP, tamén sinalou que a Igrexa vén traballando, «pola súa solidariedade co sufrimento», desde hai varios anos en todo o relativo aos abusos sexuais a menores. Pero hoxe, a Igrexa no seu conxunto «dá un paso grande en España». Unha mostra «pública e visible», dun discernimiento común. Sen perder o obxectivo, que son as vítimas, «elas son o centro do noso traballo».
Tamén destacou que aínda queda moito traballo por facer, «pero xa partimos dunha base moi desenvolvida e vivida en comuñón».