O templo parroquial de san Bartolomeu de Rebordanes foi construído no século XII para igrexa monacal, reutilizando materiais anteriores de construcións romanas e prerrománicas, como testemuñan os restos arqueolóxicos achados nas escavacións realizadas en 1970.
Despois das devastadoras invasións dos normandos e sarracenos, acaudillados por Olaf e Almanzor respectivamente, o bispo Xurxo (1068-1071) residiu no barrio de Santa Eufemia e comezou a edificación da igrexa de San Bartolomé. Alí onde estableceu a súa cadeira episcopal e trouxo aos monxes benedictinos. Por tanto, no mosteiro conviviron bispos e cóengos ata 1225, ano no que foi consagrada a nova catedral de Santa María polo bispo D. Esteban Egea.
Foi no ano 1436 cando se suprimiu o mosteiro e o templo converteuse en igrexa parroquial. As estancias monacales deterióranse co paso dos anos, aínda que en tempos do bispo Prudencio de Sandoval (1608-1612) aínda se conservaba o claustro e unha capela.
Na actualidade, sabendo que o templo de San Bartolomé formou parte dun mosteiro benedictino, sorprendía que non se conservase unha imaxe ou representación de San Bieito. Tras case dúas décadas tentando conseguir unha figuración do santo para honralo sobre todo o día a súa festa, por fin en xullo de 2018 un anticuario, a quen lle manifestaba a miña intención, avisoume que tiña unha pintura de San Bieito. Convimos nun prezo razoable e comprei o cadro pintado ao óleo sobre lenzo do século XVII (56×42 cm). A iconología fai alusión ás consecuencias da oración de Santa Escolástica no último encontro co seu irmán en Montecasino. A pomba representa a alma de Escolástica ascendendo ao ceo tras a súa morte.
Restauración do cadro
O cadro precisaba unha recuperación porque mostraba unha deterioración considerable e tamén repintes inapropiados. A restauradora María Vitoria Valverde García (Mavi) fixo un orzamento e un devoto do santo ofreceuse a custear o importe. En decembro de 2020 colocouse o cadro recuperado na nave da epístola, colgado na parede próxima á porta da sancristía.
A continuación resúmense os datos que Mavi escribiu na ficha da “Memoria Técnica” da restauración. Di que “a obra pictórica representa un retrato de S. Bieito (medio corpo), portando un libro na súa man dereita. Aparecen os símbolos episcopais: mitra e báculo”. Ao referirse á calidade do lenzo advirte: “posiblemente o tecido sexa de algodón”. Sinala a deterioración da tea con perda dun fragmento na parte superior dereita; ademais a alteración da superficie pintada ao adaptar o lenzo a un novo bastidor de piñeiro de dimensións máis reducías que o orixinal. O repinte afectaba a toda a obra “ distorsionando todo o rostro do santo e ocultando dous dedos da man dereita”. Así mesmo, o “ craqueado” (gretas) afectaba a toda a pintura.
A intervención realizouse no taller da restauradora, quen tras unha “analítica xeral”, mediante catas e diversas probas, procedeu ao “ empapelado do cadro con cola de coello e papel xaponés, como método de fixación, para frear o desprendemento da capa pictórica. Tamén levou a cabo o repasado de toda a superficie para baixar as bolsas deste estrato”.
Posteriormente cravou o lenzo no bastidor, retirou o papel xaponés con auga quente e bayetas, e eliminou toda capa de repinte “utilizando xel decapante, disolventes suaves e os restos máis adheridos a punta de bisturí, para non danar a policromía orixinal”. Tras a limpeza química, procedeuse á reintegración con estuco, nivelándoo despois para realizar a reintegración cromática e devolver á obra o seu sinal normal.
San Benito e Santa Escolástica
San Benito naceu en Nursia (rexión italiana da Sombría) cara ao ano 480 nunha familia acomodada. Para que recibise unha esmera formación, os seus pais levárono a Roma. Entón a capital do imperio fora invadida polos godos e o ambiente era deplorable, por iso Bieito, con 20 anos, para salvagardar a súa fe retirouse á soidade en Subiaco (montes Sibilinos), dedicándose á vida de mortificación, rezos, estudo e traballo no campo. Debido á súa fama de home santo, pronto acudiron varios seguidores, cos que fundou doce mosteiros de doce monxes cada un.
Sufriu graves vicisitudes, entre as que non faltaron calumnias e intentos de envelenamento, por iso trasladouse ás alturas de Montecasino (entre Roma e Nápoles). Alí, cara ao ano 540, escribiu a súa famosa regra, modelo de espiritualidade e humanismo, un dos documentos fundacionais da antiga Europa. Esta regra serviu de referencia para todas as demais ordes relixiosas e por iso considéraselle a San Benito o pai do monacato de Occidente.
O papa San Gregorio Magno, na súa obra os Diálogos, libro II, preséntanos a San Benito como o “ vir Dei” (home de Deus) que toma por lema “Ora et labora” e por divisa un arado e unha cruz. En efecto, coa cruz, o libro e o arado foi o defensor da civilización romana e cristiá contra as ameazas devastadores dos godos, capitaneados polo seu rei Totila.
San Benito Bieito en Montecasino o 21 de marzo do ano 547, aínda que por caer este día na Coresma, a súa festa litúrxica celébrase o 11 de xullo como recordo da translación das súas reliquias de Montecasino a Fleury, nas ribeiras do Loira (Francia).
Santa Escolástica era irmá xemelga de San Bieito. Cando este fundou o mosteiro de Montecasino, ela trasladouse a vivir preto de devandito mosteiro, véndose co seu irmán unha vez ao ano, antes da Coresma, nunha casa que quedaba a medio camiño das alturas onde vivían os monxes.
O papa San Gregorio Magno, na súa obra mencionada dos Diálogos, narra o famoso suceso da última vez que se viron ambos os irmáns. O cadro adquirido para a igrexa de San Bartolomé representa sucintamente o episodio daquel conmovedor diálogo nocturno. Segundo o insigne hagiógrafo, despois de conversar longo tempo sobre cuestións espirituais, Escolástica roga a Bieito que quede a pasar a noite alí “para poder seguir falando ata o alba sobre gócelos do Paraíso”. Bieito négase para non transgredir a regra monástica, e entón a súa irmá ora a Deus con tanto fervor que de súpeto estala unha tormenta que obriga a Benito a quedar na casa e a continuar aquel santo coloquio ata o amencer.
Tres días despois morre Escolástica e, desde a súa cela, Bieito ve subir a alma da súa irmá ao Ceo en forma dunha pomba envolta en luz. Ambos foron enterrados en Montecasino, no mesmo sepulcro, “para que a morte non separe o corpo dos que sempre tiveron unidas as súas almas no Señor”. A festa de santa Escolástica celébrase o 10 de febreiro.
