Queridos irmáns e irmás: Sr. arcebispo e bispos, familia, sacerdotes e seminaristas, relixiosos e relixiosas, membros de asociacións apostólicas, fieis todos.
Atopámonos reunidos na nosa Catedral para lembrar ante o Señor a D. José Diéguez Reboredo, que acaba de partir á casa do Pai e que foi bispo e pastor desta diocese de Tui-Vigo durante anos moi importantes da nosa recente historia. Agradecemos á súa familia, ao Sr. arcebispo e aos Sres. bispos, aos sacerdotes e relixiosos e a todos os que quixestes compartir connosco este momento a vosa presenza e a vosa oración.
A Palabra de Deus que foi proclamada ilumina a nosa celebración e axúdanos a entrarmos na comprensión do singular esforzo apostólico que presidiu o ministerio episcopal de D. José. É a Palabra de Deus a que nos impulsa na misión e ela é tamén a que nos axuda a discernir as claves da misión realizada.
O evanxeo de San Lucas preséntanos a vida de Xesús como unha subida a Xerusalén. Os camiños de Palestina van marcando os lugares da revelación do Señor, dos seus encontros coas persoas e neses camiños é onde as persoas que se atopan con Xesús han de tomar decisións que comprometerán a súa vida para sempre. Decisións tomadas nun lugar e nun tempo ante quen define a historia e a vida. Así aconteceu a profesión de Pedro en Cesarea de Filipo.
Os salmos, como nos di san Ambrosio, posúen unha especial dozura para expresar aquilo que está impregnado da graza divina. E nada produce máis consolo que sentirse acollido paternalmente por Deus, como o expresa o salmo 23, do bo pastor. Ser en nome de Deus bo pastor é a vocación máis sublime á que alguén pode ser chamado.
A experiencia profética de Elías expresa ata que punto o ser humano pode sentir a soidade nos camiños da fe e da misión, así como a forza inesgotable que o enviado sente cando supera os medos e déixase penetrar pola suave brisa da presenza divina. Na súa fuxida da morte, Elías só encontra a paz nunca atopada na espesura da montaña divina.
D. José foi un gran pastor que tivo que tomar decisións concretas e arriscadas como Pedro e que como Elías sentiu a soidade e tamén o Señor concedeulle o gozo da suave proximidade da súa presenza.
De D. José lembro moitas cousas, pois ambos formamos parte do mesmo presbiterio. Nunca pasaba desapercibido, aínda que sempre o intentaba. De todos os meus recordos hai un que sempre se destacou sobre todos os demais e pon de relevo unha dimensión esencial da súa personalidade: a súa puntual proximidade ás persoas e ás cousas.
D. José foi profesor de matemáticas durante anos. Sería tamén delegado do Sr. arcebispo para os sacerdotes secularizados e para os que estaban a vivir ese difícil proceso e logo nomeado provicario xeral, antes ser nomeado bispo. Daba clase a todos os alumnos de bacharelato do Seminario Menor de Santiago e tiña moitas clases ao longo de cada xornada. Nos meus anos de formador deses alumnos aos que el daba clases, non lembro un día en que chegase tarde a clase. Non só non chegaba tarde, senón que antes de tocar o timbre xa estaba el, na porta, esperando. E así un día despois doutro, semana tras semana, anos.
Lembro esta dimensión da súa personalidade porque me parece importante para valorar a achega eclesial e pastoral do ministerio episcopal de D. José na diocese de Ourense, primeiro, e despois nesta de Tui-Vigo.
Despois dunha radical experiencia vital de principio e fundamento na diocese de Osma-Soria, chegou de novo D. José a Galicia como bispo de Ourense no ano 1987. Nesta diocese fora gran pastor durante moitos anos D. Anxo Temiño Saiz desde os anos anteriores ao Concilio Vaticano II. A pegada que deixaba D. Anxo en Ourense era moi profunda, pois coidara con esmero e conservara a fe dunha Igrexa con profundísimas raíces cristiás e amara con paixón aos seus sacerdotes, relixiosos e laicos. Pero os anos do postconcilio deixaran feridas profundas, sobre todo nos sacerdotes secularizados e nalgúns membros do presbiterio. Como novo bispo D. José dedicará os seus mellores esforzos a achegarse ás persoas e ás distintas realidades pastorais. Achegarase a todos, escoitará sempre, observará atentamente e sen curiosidade e paseniñamente irán consolidándose nel conviccións pastorais que, dunha maneira ou doutra, case todos coñecemos. É así como el toma a decisión de que todos sexan escoitados, de promover un diálogo eclesial enriquecedor e que supere as diferenzas e a confrontación. Non será un camiño fácil, pero el comprende que hai que escoitar e coñecer, que non hai que pecharse na lóxica dos conceptos. El será en Ourense, e tamén aquí, un bispo sempre en camiño e accesible, próximo ás persoas e ás realidades, con información de testemuña directa. E así irá nacendo de vagar un modo novo de programación pastoral que co tempo alcanzará diferentes matices.
A experiencia episcopal de D. José en Ourense marcou moito o seu modo de entender a vida da Igrexa. Cando chegou como bispo a Tui-Vigo no ano 1996 atopou unha realidade nova e moi distinta, pero no fondo marcada polas mesmas raíces cristiás multiseculares. E foi aquí, nesta diocese, onde puido continuar todo aquilo que comezara a soñar en Ourense: suscitar unha Igrexa renovada con alma de pobo de Deus, unha Igrexa curtida na contemplación do rostro de Cristo e chea de testemuñas do amor, unha Igrexa sen complexos e que serve aos máis necesitados, unha Igrexa ben administrada e exemplar na sociedade. E el sabía que esa Igrexa só era posible desde unha conversión espiritual profunda e desde un diálogo sincero e fraterno. Con esas certezas puxo en marcha en Tui-Vigo o sínodo diocesano ao que tantas forzas e ilusións entregou.
O sínodo diocesano de Tui-Vigo non tivo nada de improvisación. D. José nunca improvisou e menos en cuestións centrais da vida da Igrexa particular. Xa en Ourense pensara na posibilidade de emprender o camiño sinodal. Era algo longamente madurado na súa mente e na súa oración. A el preocupáballe moito a preparación do futuro, pensaba nese futuro e tiña a firme convicción de que as nosas dioceses necesitaban unha profunda renovación espiritual e pastoral. El fora profesor de Lóxica Matemática no Seminario Maior de Santiago e sabía, por formación, que a lóxica da identidade necesita ser complementada coa lóxica da diversidade e xa que logo a nosa pastoral debía incorporar a dimensión cambiante da nosa vida e a riqueza da diversidade nun proceso de maduración que a Igrexa particular debía facer seu, seguindo as pautas e o maxisterio do Concilio Vaticano II para toda a Igrexa. O sínodo diocesano, pois, buscaba discernir o camiño que a Igrexa debe percorrer aquí, nestes camiños e con estes medos.
A pregunta decisiva que o Señor lle fixo a Pedro fáinola tamén hoxe a cada un de nós, pero non en Cesarea de Filipo, senón en cada un dos nosos camiños, que é preciso discernir se levan a Xerusalén ou se, fuxindo da cruz, extravíannos nos nosos egoísmos. Tamén os medos de Elías aflixen a tantos hoxe e é preciso ter a coraxe de superalos acollendo o agasallo do encontro con Deus que só acontece cando se loitou o combate da fe.
Nos anos finais do século XX a Igrexa había ido centrando o núcleo do maxisterio do Concilio Vaticano II na comuñón eclesial e foi o Papa San Xoán Paulo II quen na súa carta apostólica Novo Millennio Ineunte marcou como gran desafío pastoral dos novos tempos o facer da Igrexa a casa e a escola da comuñón, promovendo unha espiritualidade de comuñón e creando pedagoxías e espazos para a comuñón. Isto supón, dicíanos S. Xoán Paulo II, “renovar a fondo as nosas estruturas ata facelas instrumentos da comuñón e facer patente a comuñón nas relacións entre Bispos, presbíteros e diáconos, entre Pastores e todo o Pobo de Deus, entre clero e relixiosos, entre asociacións e movementos eclesiais”. Esta carta apostólica, coa súa urxente chamada á renovación da Igrexa e a facer dela a casa e a escola da comuñón, son o referente determinante do documento da convocatoria de sínodo de Tui-Vigo no ano 2002.
Esta chamada á comuñón eclesial chegou ao corazón de D. José con profunda predisposición vital para recibila; a el que tanto sabía de barreiras artificiais no seo da Igrexa. Loitou ata desfalecer pola comuñón eclesial. Facela realidade foi o gran empeño do seu ministerio episcopal na nosa diocese de Tui-Vigo, converténdose nun modelo de bispo austero, servidor e dilixente que o papa Francisco pide para a Igrexa nestes novos tempos.
D. José é e será sempre un Pastor moi amado e lembrado alí por onde pasou. Terminou os seus días na diocese que o viu nacer e que o acolleu e coidou como lle dicía el ás hermanitas dos Anciáns Desamparados que o atendían: “Só o Papa pode ser mellor coidado”.
Cando volvía á casa na tarde do seu enterro en San Miguel de Enquerentes, chamei á madre superiora da casa de anciáns de San Marcos para agradecerlle a despedida chea de agarimo a D. José e por todo o que fixeran por el nestes últimos anos. Ela respondeume: “Despedimos a un santo, coñecémolo a fondo nestes anos e Vds. deben conservar esa memoria”.
Hoxe encomendámolo á misericordia do Pai, poñémolo no colo da nosa Señora da Asunción, a nosa patroa, e dispoñémonos a non esquecer a memoria de quen tanto nos deu e nos iluminou. Amén.
+ Luís Quinteiro Fiuza,
bispo de Tui-Vigo
